Bà Lan từng là người đàn bà đẹp nhất nhì làng Tân Hòa. Lấy chồng năm 25 tuổi, chồng bà – anh Hùng – là một người nông dân hiền lành, chân chất, quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời. Bà Lan sinh con trai đầu lòng, đặt tên là Tí, ai cũng tưởng bà đã an phận.

Nhưng bà Lan thì không.

Bà luôn cảm thấy bị giam cầm trong cuộc sống nghèo túng ấy. Bà chê Hùng quê mùa, không biết ăn nói, không biết mặc đẹp. Bà thèm khát một cuộc đời thành phố: xe hơi, nhà cao tầng, những bữa tiệc sang trọng. Khi con trai mới được ba tháng tuổi, vẫn còn đỏ hỏn, khóc ngằn ngặt mỗi đêm vì thiếu sữa mẹ, bà lẳng lặng bỏ đi, không một lời từ biệt.

Bà theo một người đàn ông giàu có hơn – một thương nhân đã ly dị vợ. Bà nhắn lại cho mẹ chồng một mẩu giấy: “Con xin lỗi, con không sống mãi trong nghèo khó được. Mong mẹ và anh nuôi dạy cháu khôn lớn.”

Từ đó, bà Lan biến mất khỏi đời chồng con.

15 năm trôi qua.

Cuộc sống không như bà tưởng. Người chồng sau giàu có thật, nhưng bạc bẽo. Chỉ vài năm sau, ông ta bỏ bà theo một cô gái trẻ. Bà lần lượt đổi thêm vài mối quan hệ khác nhưng chẳng ai thật lòng. Sắc đẹp tàn phai, tiền bạc cũng cạn dần. Đến khi tóc điểm bạc, bà mới bắt đầu nhớ đến đứa con trai ngày nào mình đã bỏ lại.

Bà quay về quê sau 15 năm. Mảnh vườn xưa vẫn đó, nhưng cổng sắt hoen rỉ, mái ngói đầy rêu phong. Không có tiếng chó sủa, không có tiếng trẻ con nô đùa. Bà rụt rè bước vào sân, cửa không khóa, như chờ ai đó.

Khi bước vào nhà, bà sững sờ chết lặng.

Trên bàn thờ đặt giữa gian nhà là hai bức di ảnh: một là chồng cũ – anh Hùng, và một là con trai bà – Tí, nét mặt hao hao bà lúc còn trẻ.

Dưới mỗi bức di ảnh là hai bát nhang đã nguội lạnh, tro bay đầy mặt bàn thờ. Bà quỵ xuống, run rẩy thốt không thành lời.

Bà hàng xóm già run run bước vào, nhìn bà mà lắc đầu:

– Về rồi à? Trễ rồi. Anh Hùng mất năm ngoái vì ung thư phổi, còn thằng Tí thì… nó theo cha sau đó 3 tháng. Nó bị suy tim, không kịp cứu. Cũng tội, nó hiền như cha nó, chăm học lắm… nhưng hay ngồi một mình nhìn ra cổng. Ai cũng biết, nó chờ mẹ.

Bà Lan bật khóc thành tiếng. Tiếng khóc của một người đã đánh đổi tất cả để rồi trở về trắng tay, chỉ còn hai bức ảnh lạnh lẽo đón mình.

**

Kể từ ngày đó, người ta thấy bà Lan mỗi ngày đều đốt nhang, ngồi suốt từ sáng tới tối bên bàn thờ chồng con. Không ai nghe bà nói gì, chỉ thấy nước mắt rơi ướt đẫm chiếc áo cũ sờn.

Người làng bảo:
– Có những cái giá trong đời, phải mất cả một kiếp người để hiểu ra.